Η ταυτότητα της λίμνης

Μεγάλος χάρτης

Ονόματα:

Μικρή Πρέσπα, Μικρή Βρυγηίς

Ηλικία :

70.000.000 έτη

                                                                                             

Γεωγραφικό Πλάτος:

40ο 47΄Ν

Γεωγραφικό Μήκος:

21ο 06΄Ε

Έκταση:

48 Km2

Υψόμετρο:

853 μέτρα

Λεκάνη απορροής:

Km2

Υψηλότερο σημείο:

2156 μέτρα

Μέγιστο Βάθος:

8,4 μέτρα

Μέσο Βάθος:

6,7 μέτρα

Ανάπτυγμα ακτών:

75 Km

 

 

Μεγαλύτερο Μήκος:

13 Km

Μεγαλύτερο Πλάτος:

6 Km

Όγκος Νερού:

221 εκατ. m3

Ανανέωση νερών:

μήνες

                                      

Απόσταση από Θεσσαλονίκη

216 χιλιόμετρα

 

Νομαρχία:

Φλώρινας

Τηλ&Fax:

23850 46090-2&46043

e-mail:

 

http://

www.florina.gr

                                                                                                                                                                     

Δήμος:

Πρεσπών

Τηλ&Fax:

23850-51275 & 51297

e-mail:

 

http://

www.prespes.gr

                                                                                                  

Εταιρία Προστασίας Πρεσπών

Τηλ:

23850 51211 & 51343

Διεύθυνση:

Λαιμός 530 77 Αγ. Γερμανός

Fax:

 

e-mail:

spp@spp.gr

http://

www.spp.gr

                                                                                                                                                                     

Κέντρο Πληροφόρησης

Τηλ:

23850 51452

Διεύθυνση:

Άγιος Γερμανός

Fax:

 

e-mail:

 

http://

 

 

Οι Πρέσπες

Μόσχου Ευθαλία

Στη βορειοδυτική γωνία της Μακεδονίας, εκεί όπου συναντιόνται Ελλάς, Αλβανία και Γιουγκοσλαβία, υπάρχουν δύο αδερφές λίμνες, η Μεγάλη και η Μικρή Πρέσπα, ή η Μεγάλη και η Μικρή Βρυγηίς. Οι δύο λίμνες παλαιότερα ήταν ενωμένες αλλά τώρα χωρίζονται από μια αμμώδη νησίδα, πλάτους 200 μέτρων και μήκους 3 χιλιομέτρων και επικοινωνούν μόνο με ένα στενό δίαυλο, ενώ το νερό κυλά από τη Μικρή προς τη Μεγάλη Πρέσπα. Ακόμη τα νερά και των δύο λιμνών συνδέονται υπογείως. Η όλη περιοχή αποτελεί τον Εθνικό Δρυμό των Πρεσπών, έναν από τους 10 της χώρας μας, και περιλαμβάνει 12 χωριά με περίπου 1200 κατοίκους. Με τον πρόσφατο νόμο Καποδίστρια η περιοχή έχει κηρυχθεί σε ΔΗΜΟ ΠΡΕΣΠΩΝ, με έδρα τον ΛΑΙΜΟ και Δήμαρχο τον κ. ΓΕΡΜΑΝΙΔΗ ΙΩΑΝΝΗ. Τα χωριά που αποτελούν τον Δήμο Πρεσπών είναι: Πισσοδέρι, Καλλιθέα, Πλατύ, Λαιμός, Αγ. Γερμανός, Ψαράδες, Αγ. Αχίλλειος, Πύλη και Βροντερό. Στην Περιοχή υπάρχει βενζινάδικο, καθώς και Αστυνομικό Τμήμα με τηλ. 51249.

Η οικολογική του σημασία είναι παγκόσμια αφού αποτελεί μεταναστευτικό σταθμό των αργυροπελεκάνων που θεωρούνται εξαιρετικά σπάνιοι. Οι Πρέσπες είναι ένας από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους όχι μόνον της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Η φυσική τους ομορφιά αλλά και η τεράστια οικολογική τους αξία προκαλούν για μία καλοσχεδιασμένη εξόρμηση.

Πρόσβαση

Στις Πρέσπες μπορεί να φτάσει κανείς με ΚΤΕΛ από την Φλώρινα, η οποία με τη σειρά της προσεγγίζεται τόσο με αυτοκίνητο όσο και με το τρένο. Εάν έρχεστε από την Νότια Ελλάδα θα πρέπει να αλλάξετε τρένο στο Πλατύ Ημαθίας. Από την Φλώρινα υπάρχουν ΚΤΕΛ τόσο για τους Ψαράδες όσο και για τον Αγ. Γερμανό ή το Μικρολίμνη. Πριν φτάσετε στην Φλώρινα ρωτήστε αναλυτικά για τα δρομολόγια για να μην βρεθείτε προ εκπλήξεων. Όταν βρεθείτε πια στις Πρέσπες οι μετακινήσεις γίνονται είτε με αγροτικά, είτε με τα πόδια.

 

Η μεγάλη Πρέσπα είναι η μεγαλύτερη λίμνη όλης της Βαλκανικής και καλύπτει επιφάνεια 288 τετρ. χιλιομέτρων. Αλλά όμως μόνο 37 τετρ. χιλιόμετρα ανήκουν στην Ελλάδα, γιατί η λίμνη είναι τριεθνής, τη μοιράζονται δηλαδή και τα τρία γειτονεύοντα κράτη. Τα σύνορα των τριών κρατών συναντιόνται μέσα στα νερά της Μεγάλης Πρέσπας («τριεθνές σημείο»). Οι όχθες της, είναι τελείως ακάλυπτες και με βότσαλα, όπως και ο βυθός της.  Έχει πολλά ψάρια, στις γιουγκοσλαβικές μάλιστα όχθες της υπάρχουν σημαντικά ιχθυοτροφεία, όπως και συγχρονισμένα κέντρα παραθερισμού. Στη νότια όχθη της λίμνης υπάρχει το μόνο ελληνικό χωριό, οι Ψαράδες (κάτοικοι 430 κατά την απογραφή του 1961). Όπως δείχνει και μονάχο τον το όνομά του, ψαράδες κατοικούν αυτό το χωριό, σχεδόν ξεχασμένοι στα μακρότατα σύνορα της Ελλάδος. Αλλά το 1961 οι ταπεινοί εκείνοι άνθρωποι κατέπληξαν την Πρωτεύουσα: Στον πανελλήνιο διαγωνισμό του Αρχαίου Θεάτρου επέδειξαν τούς γραφικούς λαϊκούς χορούς των, και η χορευτική ομάδα τους, συγκροτημένη από γνήσιους ψαράδες της Πρέσπας που φορούσαν τα πραγματικά τοπικά κουστούμια τους, κέρδισε επάξια το πρώτο βραβείο.

 

Η Μικρή Πρέσπα, ή Μικρή Βρυγηίς, έχει έκταση 48 τετρ. χιλιομέτρων, είναι όμως λίμνη σχεδόν αποκλειστικά ελληνική καθότι τα 44 τετρ. Χιλιόμετρα ανήκουν στην Ελλάδα και μόνο ένα μικρό τμήμα της ανήκει στην Αλβανία.

Η Μικρή Πρέσπα έχει ελώδη ακτογραμμή, γεμάτη με πυκνές συστάδες από καλαμιές και υδροχαρή φυτά με εκτεταμένες ρηχές ζώνες, υγρά λιβάδια, βοσκοτόπια και αγροτική γη.  Οι κύριες ανθρώπινες δραστηριότητες είναι η γεωργία, η αλιεία και το κυνήγι.  Το 1985 η Ελληνική Κυβέρνηση άρχισε την εκτέλεση ενός αναπτυξιακού προγράμματος, πιλότου, που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και είχε στόχο την ανάπτυξη της γεωργίας, της ιχθυοκαλλιέργειας και των οδικών δικτύων.  Το αποτέλεσμα ήταν μία αρκετά σοβαρή οικολογική βλάβη που προξενήθηκε από την κοπή του εναπομείναντος παραλιμνίου δάσους, τον καθαρισμό με βυθοκόρο των καναλιών που ήταν πριν πλούσια σε υδρόφιλη βλάστηση και τη δημιουργία ιχθυοτροφείου σε καίρια περιοχή εύρεσης τροφής για τους ερωδιούς.  Το ιχθυοτροφείο δε λειτούργησε ποτέ.  Παρ' όλα αυτά η ομορφιά του τοπίου ξεπερνάει, προς το παρόν, τις επιπλοκές από κάθε ανθρώπινη παρέμβαση.  Η διακρατική συνεργασία που απαιτείται για την συνδιαχείριση των λιμνών έχει οδηγήσει σε τριεθνή συνεργασία τις εμπλεκόμενες χώρες.

Στο Κέντρο της Μικρής Πρέσπας βρίσκεται η νησίδα Βιτρινέτσι, και στο βόρειο τμήμα της βρίσκεται η νησίδα Άγιος Αχίλλειος. Η τελευταία καλύπτεται από ένα λόφο, που έχει ύψος 175 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της λίμνης. Δημιουργείται δηλαδή, με όλους αυτούς τούς συνδυασμούς, ένα τοπίο αληθινά καταπληκτικό σε γραφικότητα.).

Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του Εθνικού δρυμού των Πρεσπών είναι τα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία που υπάρχουν διάσπαρτα στην περιοχή. Τα περισσότερα παραδοσιακά οικήματα αλλά και οι ναοί βρίσκονται στα χωριά Ψαράδες και Άγιος Γερμανός. Η νησίδα του Αγίου Αχίλλειου κατά την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου είχε γνωρίσει μεγάλη ακμή, όπως το επιβεβαιώνουν τα ερείπια αρχαίου οικισμού που βρέθηκαν εκεί. Υπάρχουν επίσης στην ίδια νησίδα 5 βυζαντινές εκκλησιές, όπως και μερικά βυζαντινά και μεταβυζαντινά κτίσματα.

 

Οι δύο Πρέσπες είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, διαφέρουν ακόμα και στην ιχθυοπανίδα αφού περιέχουν διαφορετικά είδη σε κάθε μία.

Από πλευράς χλωρίδας η περιοχή συντηρεί τον εντυπωσιακό αριθμό των 1500 ειδών φυτών. Η ιχθυοπανίδα περιλαμβάνει 17 είδη ψαριών μεταξύ των οποίων το ενδημικό είδος ψαριού μπριάνα και ένα είδος άγριας πέστροφας. Από άποψη πανίδας επίσης περιλαμβάνονται 11 είδη αμφιβίων, 22 είδη ερπετών, 45 είδη θηλαστικών και πάνω από 260 είδη πουλιών. Ο υγρότοπος των Πρεσπών είναι παγκοσμίως γνωστός για τις αποικίες των αργυροπελεκάνων και των ροδοπελεκάνων, τα οποία είναι δύο από τα σπανιότερα πλέον πουλιά στη γη.

Στον τρόπο καλλιέργειας της περιοχής μπορεί κανείς να ανιχνεύσει ακόμη στοιχεία από παλιές μορφές εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων όπως οι παλιές ψαράδικες βάρκες, η Παρασκευή κάρβουνου και η αεροξήρανση ψαριών και λαχανικών.

Ο παράδεισος των πουλιών

Οι Πρέσπες είναι ο παράδεισος των πουλιών. Η απομόνωση του χώρου, η ήπιες δραστηριότητες των, λιγοστών, κατοίκων της περιοχής, η αποτελεσματική προστασία και η ευαισθητοποίηση των ανθρώπων που ζουν στις Πρέσπες έχουν δώσει τη δυνατότητα να γίνει η περιοχή το σημείο συνάντησης των ερωδιών, το κορμοράνων και βέβαια των αργυροπελεκάνων που συγκεντρώνονται εδώ για να γεννήσουν τα μικρά τους στα μέσα της Άνοιξης και να ξαναφύγουν στις αρχές του φθινοπώρου για το μακρύ, εξαντλητικό και επικίνδυνο ταξίδι που θα τους φέρει στο Ισραήλ όπου θα περάσουν τον χειμώνα. Την επόμενη Άνοιξη θα ξεκινήσουν και πάλι για τις Πρέσπες σπρωγμένα από το πανάρχαιο ένστικτο που εδώ και εκατοντάδες χρόνια τα ξαναφέρνει στην περιοχή. Τα πουλιά ζουν σε μικτές φωλιές στην περιοχή Βρωμολίμνι στην Μικρή Πρέσπα. Το σημείο αυτό απομονώνεται από την ξηρά με πυκνά καλάμια που προστατεύουν τις φωλιές από επιθέσεις άλλων ζώων όπως των αλεπούδων. Στην περιοχή απαγορεύεται η πρόσβαση και η παρατήρηση των πουλιών μπορεί να γίνει από τον λόφο που συναντάμε αριστερά μας κατηφορίζοντας από τον δημόσιο δρόμο προς την αποβάθρα που εξυπηρετεί την ‘’συγκοινωνία’’ με τον Αγ. Αχίλλειο. Στο παρατηρητήριο υπάρχουν συνήθως μέλη της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας που μπορούν να μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τα πουλιά αλλά και να μας δανείσουν το...τηλεσκόπιό τους για να τα παρακολουθήσουμε. Διαφορετικά θα πρέπει να έχουμε μεριμνήσει εμείς για κάτι τέτοιο. Καθημερινά οι γονείς ξεκινούν από την Μικρή Πρέσπα και πηγαίνουν στην Μεγάλη στο σημείο που οι δύο λίμνες ενώνονται με μικρό ποτάμι. Εκεί κυνηγούν τα ψάρια που πλησιάζουν στην έξοδο του ποταμού και τα πηγαίνουν στα μικρά τους. Μπορεί κανείς να παρατηρήσει και να φωτογραφίσει τις εκπληκτικές πτήσεις τους, ειδικά των αργυροπελεκάνων, από και προς την λίμνη. Για τη φωτογράφηση πρέπει να έχετε οπωσδήποτε μαζί σας τηλεφακούς και τρίποδο μιας και εάν πλησιάσετε κοντά στο σμήνος ή κάνετε κάποιον δυνατό θόρυβο οι αργυροπελεκάνοι τρομάζουν εύκολα και είτε πετούν μακριά είτε απομακρύνονται κολυμπώντας προς το κέντρο της λίμνης όπου νοιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι κατάμαυροι κορμοράνοι. Ένας μεγάλο αριθμός συγκεντρώνεται στα βράχια κοντά στο ποτάμι όπου μαζεύονται και οι αργυροπελεκάνοι ενώ μεγάλες αποικίες τους συναντάμε τόσο στον Αγ. Αχίλλειο αλλά κυρίως στο ακατοίκητο Βιδρονήσι στο μέσον της Μικρής Πρέσπας. Στο Βιδρονήσι μπορεί να πάει κανείς νοικιάζοντας μία ‘’πλάβα’’ όπως ονομάζονται οι βάρκες που χρησιμοποιούν οι ψαράδες για να ψαρεύουν στη λίμνη. Σε κάθε περίπτωση πλησιάστε τα πουλιά με σεβασμό και ησυχία. Μην ξεχνάτε ότι γι’ αυτά είναι το σπίτι τους. Στις Πρέσπες βέβαια δεν υπάρχουν μόνο τα πουλιά. Ένα πολύ ζωντανό και πολυάσχολο οικοσύστημα μπορεί να σας δώσει ευκαιρίες για πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις αρκεί να πάτε προετοιμασμένοι και έτοιμοι. Μην διστάσετε να ζητήσετε την γνώμη κάποιων ειδικών ή να πάρετε έναν ειδικό σύμβουλο μαζί σας.

Το πολυτάραχο παρελθόν.

Οι Πρέσπες γνώρισαν ένα πολυτάραχο παρελθόν από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στην αρχαία εποχή φαίνεται πως η λίμνη ήταν μόνο μία. Το όνομα της περιοχής παραμένει ακόμη ένα μυστήριο. Στα τέλη του 10 μ.Χ. αιώνα η περιοχή ονομάζεται Πρέσπα από όσους την κατοικούν. Στα αρχαϊκά χρόνια κατοικούσαν εδώ οι Βρύγες, λαός συγγενικός με τους Θράκες. Η περιοχή των Πρεσπών πέρασε από τα χέρια πολλών κατακτητών κατά τη διάρκεια της πολυτάραχης ιστορίας της. Μακεδόνες, έπειτα Ρωμαίοι και στη συνέχεια Σλάβοι υπό τον Τσάρο Σαμουήλ και Βυζαντινοί με τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο. Από εδώ πέρασαν και οι Σέρβοι με τον Στέφανο Δουσάν και κατόπιν οι Τούρκοι το 1386. Μετά τον Α’ Βαλκανικό πόλεμο (1912) η περιοχή περιέρχεται στη Ελλάδα και γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη και ευημερία μέχρι τον πόλεμο του 1940. Ο πόλεμος φέρνει στους κατοίκους μεγάλες δυσκολίες και οδηγεί τον τόπο σε ερήμωση και εγκατάλειψη. Από τους 12.000 κατοίκους ελάχιστοι έμεινα εδώ και πολλά χωριά έμειναν έρημα ή ερημώνουν με γρήγορους ρυθμούς. Οι σημερινοί κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την αλιεία, την γεωργία και τον τουρισμό. Η μικρή αυτή ιστορική αναδρομή ελπίζω να σας κέντρισε το ενδιαφέρον για μια καλή έρευνα. Τα θέματα πολλά. Ιστορικά, εθνολογικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και πολιτιστικά. Η περιοχή των Πρεσπών απετέλεσε για αιώνες ένα σημαντικό σημείο επαφής ανθρώπων με διαφορετική κουλτούρα και καταβολές, υπήρξε ένα χωνευτήρι πολιτισμών και εθνοτήτων, υπήρξε η διαχωριστική γραμμή αλλά και το σημείο επαφής των λαών της βαλκανικής και όλα αυτά τα σύμπλοκα χαρακτηριστικά διατηρούνται ζωντανά σε αυτό το σημείο της Ελλάδας. Είναι σίγουρο ότι θα βρείτε πολύτιμο υλικό για μιας ενδιαφέρουσα έρευνα πέρα από το οικολογικό.

 

Ταχύ οδοιπορικό σε ένα τόπο που πορεύεται σιωπηλά μέσα στην απέραντη λησμονιά της εγκατάλειψης.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αρχιτεκτονική των χωριών με μερικά μοναδικά χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην προσέγγιση των κατοίκων. Σημεία που πρέπει να επισκεφθείτε : ο Αγ. Αχίλλειος, οι Ψαράδες, το φημισμένο χωριό των Πρεσπών, ο Αγ. Γερμανός ενώ εξαιρετικά ενδιαφέρουσα θα είναι μία επίσκεψη στα εγκαταλελειμμένα χωριά της περιοχής.

Έξω από τον Αγ. Γερμανό, σε απόσταση περίπου 2 ωρών από το χωριό, στα πλούσια σε χορτάρι λιβάδια της Κουστενίτσας έρχονται εδώ και εβδομήντα χρόνια οι Θεσσαλοί Σαρακατσάνοι για να βοσκήσουν τα πρόβατά τους. Μένουν την Άνοιξη και το καλοκαίρι με τα κοπάδια τους και επιστρέφουν στα μέσα του φθινοπώρου στον τόπο τους. Η επίσκεψη στα πρόχειρα κονάκια τους είναι μία σπάνια εμπειρία να γνωρίσουμε ανθρώπους που σπάνια συναντάμε στην καθημερινή μας ζωή. Η φιλοξενία τους είναι παροιμιώδης. Μην χάσετε λοιπόν την ευκαιρία αυτή αν η βάση σας είναι ο Αγ. Γερμανός. Στον Αγ. Γερμανό, που αποτελεί και διοικητικό κέντρο της περιοχής θα πρέπει να επισκεφθείτε και το κέντρο της Εταιρείας Προστασίας των Πρεσπών που στεγάζεται σε ένα παλιό τυροκομείο στην είσοδο του χωριού. Εδώ λειτουργεί ένα μικρό κέντρο ενημέρωσης για να συλλέξετε τις πρώτες πληροφορίες για τις Πρέσπες. Οι άνθρωποι του κέντρου μένουν μόνιμα εδώ και μπορούν να σας δώσουν σημαντικές πληροφορίες για την προσπάθεια που γίνεται για την προστασία των Πρεσπών.

Το πιο γνωστό και διάσημο χωριό των Πρεσπών είναι βέβαια οι Ψαράδες. Απέχουν 12 χλμ. από την Κούλα και διατηρούν ένα δικό τους χρώμα καθώς είναι χτισμένοι στην άκρη ενός μικρού όρμου της Μεγάλης Πρέσπας. Ελάχιστοι είναι οι άνθρωποι που μένουν εδώ παρά την τουριστική ανάπτυξη και τις προσπάθειες εκείνων που ενδιαφέρονται. Από τους Ψαράδες μπορείτε να νοικιάσετε πλάβες για να επισκεφθείτε τις μοναδικές εικόνες που είναι ζωγραφισμένες πάνω στα βράχια όπως επίσης και τα ασκηταριά της περιοχής.

5 χλμ. έξω από το χωριό, στο σημείο που βρίσκετε το εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου μπορείτε να ξεκινήσετε μία πορεία με Νότια κατεύθυνση. Η περιοχή λέγεται Κεδρώνας και όντως έχει κέδρα, δένδρα εξαιρετικά σπάνια στην Ελλάδα. Στην αρχή κινούμαστε πάνω σε μονοπάτι έχοντας την Μεγάλη Πρέσπα αριστερά μας και στο ύψος της Κούλας στρεφόμαστε δεξιά και με Δυτική γενικά κατεύθυνση φτάνουμε πρώτα στην κορυφή Νικηφόρος Ξιφίας και στη συνέχεια στην ψηλότερή της Νικηφόρος Ουρανός (Ντέβα) στα 1.323 μ. Από εδώ θα απολαύσετε την ωραιότερη θέα των Πρεσπών. Προσοχή πάντως, η περιοχή είναι φιδότοπος γι’ αυτό μην εκπλαγείτε εάν δείτε φιδαετούς να διασχίζουν τον ουρανό. Από εδώ μπορείτε να γυρίσετε προς τα πίσω και όταν φτάσετε στο ύψος της κούλας να κατεβείτε προς τα εκεί ή να συνεχίσετε και πάλι Νότια όλη την ράχη και να βγείτε κοντά στο χωριό Πύλη. Η απόσταση μέχρι την Κούλα είναι σχετικά μεγάλη εάν δεν βρείτε κάποιο αγροτικό να σας μεταφέρει.

Τελευταίο κομμάτι της διαδρομής μας στις Πρέσπες είναι η επίσκεψη στον Αγ. Αχίλλειο, το χαρακτηριστικό νησί της Μικρής Πρέσπας. Από την Κούλα παίρνουμε τον παραλιακό δρόμο που οδηγεί για την Πύλη. Αριστερά μας βλέπουμε τους εκτεταμένους καλαμιώνες που αποτελούν το φυσικό τείχος που προστατεύει τα πουλιά από τη μεριά της στεριάς. Μετά από μερικές στροφές συναντάμε την πινακίδα του δασαρχείου που μας πληροφορεί για την πορεία μας προς την αποβάθρα από όπου θα πάρουμε τις πλάβες για να μας μεταφέρουν απέναντι. Για να συνεννοηθείτε δεν έχετε παρά να ρωτήσετε τους ανθρώπους στην ταβέρνα που βρίσκεται στην Κούλα, πάνω στο δρόμο στην άκρη της διαμορφωμένη παραλίας. Σήμερα η μικρή νησίδα τού Αγίου Αχίλλειου κατοικείται από λίγους ψαράδες (ή ομώνυμη κοινότητα είχε 38 κατοίκους κατά την απογράφη του 1961). Το χωριό του Αγ. Αχίλλειου αποτελείται από έντεκα σπίτια και ένας μύθος λέει ότι εάν χτιστεί άλλο θα πέσει. Πάνω από το χωριό, σε λόφο είναι χτισμένη η λιτή εκκλησία του Αγ. Αχίλλειου. Από εδώ θα έχετε την καλύτερη θέα προς το Βρωμολίμνι και τις αποικίες των πουλιών. Από το σημείο αυτό επίσης ξεκινά και το μονοπάτι που θα μας φέρει σε 10’ στα ερείπια της βασιλικής του Αγ. Αχίλλειου που χτίστηκε τον 10ο αιώνα από τον Τσάρο Σαμουήλ. Συνεχίζοντας το ανηφορικό μονοπάτι φτάνουμε σε 20’ λεπτά στην άλλη άκρη του νησιού όπου και ο τεράστιος σταυρός που έχει στήσει εκεί η Μητρόπολη Φλώρινας. Επιστροφή από τον ίδιο δρόμο και μιας και είμαστε εδώ δεν χάνουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τους λιγοστούς κατοίκους. Οι διηγήσεις τους σίγουρα αξίζουν τον κόπο.

Οι Πρέσπες είναι από τις λίγες περιοχές για τις οποίες εκδηλώθηκε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τη διατήρηση του περιβαλλοντικού τους πλαισίου, αλλά και για τη στήριξη της τοπικής οικονομίας. Το ενδιαφέρον αυτό προέρχονταν τόσο από το Ελληνικό κράτος, όσο και από ξένους οικολογικούς φορείς, όμως δεν ήταν αρκετό για να συγκρατήσει τη μετανάστευση του νέου σε ηλικία πληθυσμού από την περιοχή προς τα μεγάλα αστικά κέντρα.

Σ’ όλη την περιοχή υπάρχουν ταβέρνες με ψάρι και τοπικές σπεσιαλιτέ. Κάθε Αύγουστο το μεγάλο πολιτιστικό γεγονός της περιοχής είναι το Φεστιβάλ που γίνεται στον Αγ. Αχίλλειο με συμμετοχή κορυφαίων καλλιτεχνών. Από τους Ψαράδες ξεκινούν καθημερινά βάρκες για επίσκεψη στα περίφημα Ασκηταριά

 


Πρέσπες

Στα σύνορα με την Αλβανία και την πρώην Γιουγκοσλαβία, ανάμεσα στα βουνά Τρικλάρι και Βαρνούντας, ανοίγεται μια μεγάλη λεκάνη. Δύο λίμνες φωλιάζουν στη λεκάνη αυτή, χωρισμένες από μια στενή λουρίδα στεριάς: η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα. Το μεγαλύτερο μέρος της Μικρής Πρέσπας ανήκει στην ελληνική επικράτεια, ενώ η άκρη της μπαίνει στην Αλβανία. Αντίθετα, η αόρατη γραμμή των συνόρων ορίζει μόνο ένα μέρος ης Μεγάλης Πρέσπας σαν ελληνικό. Η Μικρή Πρέσπα, με έκταση πάνω από 50.000 στρέμματα και υψόμετρο στάθμης 853μ. είναι μια μεγάλη ορεινή λίμνη. Το μικρό βάθος (8 μέτρα), το εκτεταμένο ρηχό παράκτιο τμήμα της, η γεωγραφική της θέση και η ήπια ανθρώπινη επέμβαση που δέχτηκε μέσα στους αιώνες, αποτέλεσμα της ιστορικής, γεωγραφικής και κοινωνικής συγκυρίας, συνηγόρησαν στη διαμόρφωση ενός ήσυχου, πλούσιου και σχετικά ανέπαφου οικοσυστήματος.

Οι πρώτες επισημάνσεις για την οικολογική αξία της λίμνης χρονολογούνται από τη δεκαετία του 60: η Μικρή Πρέσπα είχε αναγνωριστεί σαν μια περιοχή ιδιαίτερης σημασίας για τα πουλιά. Μετά από πολύχρονες μελέτες, ξέρουμε σήμερα ότι στη λίμνη αναπαράγονται πολλά είδη σπάνιων πουλιών, ανάμεσα στα οποία τα δύο ευρωπαϊκά είδη πελεκάνων (ροδοπελεκάνος και αργυροπελεκάνος), οι δύο κορμοράνοι (φαλακροκόρακας και λαγγόνα), ερωδιοί και πολλά είδη αρπακτικών πουλιών. Έχουν ακόμα καταγραφεί 40 είδη θηλαστικών (ανάμεσα στα οποία η αρκούδα, το αγριογούρουνο, ο λύκος, η βίδρα, ο αγριόγατος και το ζαρκάδι), 260 είδη πουλιών, μια μεγάλη ποικιλία από ψάρια, ερπετά και αμφίβια. Τέλος έχουν καταγραφεί πάνω από 1300 είδη φυτών. Μετά από εισήγηση περιβαλλοντικών κύκλων με την υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας, η ανακήρυξη της λίμνης ως δρυμού έγινε το 1974. Παράλληλα, η Μικρή Πρέσπα θεωρείται Υγρότοπος Διεθνούς Σημασίας και προστατεύεται με βάση τη Συνθήκη του Ramsar. Ο πυρήνας καλύπτει το ελληνικό μέρος της Μικρής Πρέσπας (49.000 στρ.) και η περιφερειακή ζώνη καλύπτει 210.000 στρέμματα της ορεινής ζώνης γύρω από τη λίμνη.

Η θέσπιση του δρυμού ήρθε να καλύψει μια σειρά ευρύτερων κριτηρίων, πέρα από την προφανή ανάγκη για προστασία των βιοτόπων των πουλιών. Έτσι, το πλαίσιο προβληματισμού και προοπτικών της προστασίας κλήθηκε να δώσει κατευθύνσεις σε ζητήματα σχετικά με την ιστορική και αισθητική σημασία των Πρεσπών και της προστασίας της, όπως και στο πρόβλημα της απουσίας αναπτυξιακής πρότασης για την απομονωμένη αυτή περιοχή.

Η Μικρή Πρέσπα είναι ένας ιδιόρρυθμος Εθνικός Δρυμός και όχι μόνο γιατί είναι λίμνη. Είναι ο μόνος δρυμός που έχει τόσο πολλές και σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες και οικισμούς μέσα στην Περιφερειακή ζώνη και ο μόνος που η εκμετάλλευση των πόρων του πυρήνα επιτρέπεται. Οι 1600 περίπου κάτοικοι των 12 κοινοτήτων της Περιοχής εξακολουθούν να ζουν, όπως και πριν από εκατοντάδες χρόνια, από τη λίμνη, ψαρεύοντας στα νερά της και αρδεύοντας τις καλλιέργειες τους από αυτά. Τα Τελευταία χρόνια οι κάτοικοι επενδύουν σε υποδομές εστίασης και διαμονής, παρέχοντας υπηρεσίες στους επισκέπτες που έρχονται όλο και πιο πολυάριθμοι για να ζήσουν την ατμόσφαιρα των λιμνών και να περιηγηθούν τα αξιοθέατα της περιοχής. Τα αξιοθέατα των Πρεσπών αρχίζουν βέβαια από τα πουλιά, που μπορούμε να τα θαυμάσουμε χωρίς να τα ενοχλούμε από τα ειδικά παρατηρητήρια, αλλά δεν σταματάνε εκεί. Η Πρέσπα κρύβει πολλούς ιστορικούς, αρχιτεκτονικούς και λαογραφικούς θησαυρούς Πίσω από τον οικολογικό μανδύα της, υποδεικνύοντας ότι στους μεσογειακούς πολιτισμούς, άνθρωπος και περιβάλλον έδρασαν και εμπλουτίστηκαν μαζί. Οι καλαμιώνες στην Κούλα, πέρα από τις φωλιές των πουλιών, κρύβουν και το νησάκι του Αγίου Αχίλλειου, όπου υψώνονται τα ερείπια ομώνυμης βασιλικής του 10ου αιώνα. Στους Ψαράδες, εκτός από τα βουνοκυπάρισσα, θα δούμε δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής και με μια βάρκα, μπορούμε να επισκεφθούμε την βραχώδη ακτή της Μεγάλης Πρέσπας και τα ασκηταριά σε λαξεμένες και φυσικές κοιλότητες. Ακόμα, στον Αγ. Γερμανό, κέντρο διοίκησης και εξυπηρετήσεων της περιοχής, δίπλα στο ποταμάκι με τις νεραγκούλες, διατηρείται βυζαντινή εκκλησία του 10ου αιώνα.

Η καλλιεργούμενη έκταση στην περιοχή των Πρεσπών ξεπερνάει τα 2000 στρέμματα. Η σημαντικότερη καλλιέργεια είναι του φασολιού που έχει γίνει γνωστό σ’ όλη την Ελλάδα για την ποιότητά του.

Οι αμέτρητοι σωροί των στοιβαγμένων γιγαντοκάλαμων που τόσο συχνά συναντάμε στην περιοχή, χρησιμοποιούνται για την στήριξη της φασολιάς. Αντίθετα όμως απ’ ότι θα πίστευε κανείς το καλάμι αυτό δεν φύεται στις Πρέσπες αλλά προέρχεται από τους υφάλμυρους υγροτόπους του Αμβρακικού και του Μεσσολογγίου.

Επίλογος

Ένδέκα εθνικοί δρυμοί, ένδεκα μικρές περιοχές που έχουν αναλάβει ένα πολύ βαρύ ρόλο: μέσα σε ένα κόσμο που γίνεται όλο και πιο στενός και λιγότερο γενναιόδωρος για το φυσικό περιβάλλον, οι περιοχές αυτές πρέπει να υπερασπίσουν την επιβίωση των ειδών, να διατηρήσουν την επικοινωνία των φυσικών αξόνων, να φυλάξουν τα μοναδικά μεσογειακά τοπία και να παραδώσουν στις νέες γενιές τις φυσικές αξίες του παρελθόντος. Ίσως η γειτονία Βίκου-Αώου και Πίνδου, η φροντίδα που απολαμβάνουν οι ΕΔ Σαμαριάς και Ολύμπου και η ιδιαίτερη προσοχή που έχει δοθεί στον ΕΔ Πρεσπών, να εξοπλίζουν σχετικά καλά αυτές τις περιοχές για έναν τέτοιο ρόλο. Ωστόσο, το φορτίο είναι δυσβάσταχτο για την Οίτη και τον Παρνασσό, για την Πάρνηθα, το Σούνιο και τον Αίνο.

Από την άλλη μεριά κανένας δρυμός δεν έχει σχέδιο διαχείρισης. Παντού λείπουν οι μελέτες βάσης, πουθενά δεν υπάρχει η αναγκαία υποδομή για την οργάνωση και διαχείρισή τους. Οι γύρω κοινότητες μέχρι πρόσφατα δεν είχαν λειτουργική ή οικονομική σύνδεση με το καθεστώς λειτουργίας του δρυμού, που έτσι και αλλιώς ήταν άτολμο. Από τα μέσα της δεκαετίας του 80 (στον Όλυμπο από πολύ νωρίτερα) εμφανίζεται ο παράγων τουρισμός, για την ακρίβεια μια αναγνωριστική μορφή του οικολογικού τουρισμού. Οι απαιτήσεις σε υποδομή και παροχή εξυπηρετήσεων αυξάνουν και οι γύρω κοινότητες αποκτούν πλέον ουσιαστική συμμετοχή στη λειτουργία του δρυμού. Όλα αυτά είναι πολύ καινούργια για να βγουν κάποια συμπεράσματα και η μορφή τους θα καθοριστεί τόσο από τον τρόπο άσκησης της περιβαλλοντικής πολιτικής στη χώρα, που αναπλάθεται και ωριμάζει, όσο και από τη δυναμική των ορεινών κοινωνιών, που ζουν μις περίοδο έντονου αναπροσανατολισμού. Στη κρίσιμη αυτή καμπή, είναι επείγον να διευκρινιστούν ο ρόλος και ο θεσμικός εξοπλισμός των εθνικών δρυμών και των προστατευόμενων περιοχών γενικά. Τα άμεσα και αναγκαία βήματα είναι, με τη διευκρίνηση ότι έχουν διαφορετική προτεραιότητα για κάθε περιοχή, η εκπόνηση ερευνών βάσης και σχεδίων ολοκληρωμένης διαχείρισης, η εντατικοποίηση και καλύτερη οργάνωση της φύλαξης, η υλοποίηση πιλοτικών διαχειριστικών μέτρων, ο σχεδιασμός του Περιβαλλοντικού ελέγχου και η ζώνωση των δραστηριοτήτων σε χωροταξική κλίμακα.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

 

ΤΗΛ. ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: 23850

 

ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ

ΠΡΕΣΠΑ-ΦΛΩΡΙΝΑ: 50 ΧΙΛ.

ΠΡΕΣΠΑ-ΚΑΣΤΟΡΙΑ: 54 ΧΙΛ

ΦΛΩΡΙΝΑ-ΘΕΣ/ΝΙΚΗ: 166 ΧΙΛ.

ΦΛΩΡΙΝΑ-ΑΘΗΝΑ: 540 ΧΙΛ.

 

ΔΙΑΜΟΝΗ

Αγ. Γερμανός

ΞΕΝΩΝΕΣ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΗΛ. 51355, 51320

ΔΩΜΑΤΙΑ ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ΤΗΛ 51442, 51443

ΞΕΝΩΝΑΣ ΤΣΙΚΟΥ Χ. ΤΗΛ. 51344, 51300

Ψαράδες

ΞΕΝΩΝΑΣ ΑΓΡ. ΣΥΝ. ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΨΑΡΑΔΩΝ ΤΗΛ. 46015

ΔΩΜΑΤΙΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Λ. ΤΗΛ 46107

ΔΩΜΑΤΙΑ ΓΙΑΝΚΟΠΟΥΛΟΣ Κ. ΤΗΛ 46238

ΓΙΑΝΤΣΙΟΣ Σ. ΤΗΛ 46238

ΣΙΑΛΤΣΗΣ Κ. ΤΗΛ 46202

ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ Σ. ΤΗΛ 46273

Μικρολίμνη

ΞΕΝΩΝΑΣ ΤΗΛ 45931

ΔΩΜΑΤΙΑ ΧΑΣΟΣ ΤΗΛ. 43931, 61221

Αγ. Αχίλλειος

ΞΕΝΩΝΑΣ ΤΗΛ. 46601, 46112

Πύλη

-ΞΕΝΩΝΑΣ ΤΗΛ 46315

Λαιμός

ΞΕΝΩΝΑΣ ΡΑΛΛΗ 51229

 

ΚΕΝΤΡΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

 

ΣΤΟΝ ΑΓ. ΓΕΡΜΑΝΟ ΤΗΛ 51452

 

ΣΤΟΥΣ ΨΑΡΑΔΕΣ 46316

 

ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΕΣΠΩΝ ΤΗΛ 51211, 51245